فواید بازی درمانی

بین کودکان و بزرگسالان کمی فاصله ارتباطی وجود دارد. واضح است بسته که کودکان بسته به سن و مرحله رشد ، مهارت های زبانی بزرگسالان را ندارند. آنها ممکن است چیزی را احساس کنند ، اما در بسیاری از موارد ، یا نمی توانند آن را به یک بزرگسال بیان کنند یا یک فرد بالغ قابل اعتمادی برای بیان آن ندارند.

از طرف دیگر ، بزرگسالان می توانند نشانه های کلامی و غیرکلامی کودک را به اشتباه تسفیر کرده و یا به طور کل نبینند.
کودکان از طریق بازی جهان و جایگاه خود را در آن را درک می کنند. بازی فضایی است که آنها آزادند تا احساسات درونی و عمیق ترین احساسات خود را به نمایش بگذارند. اگر بدانید دنبال چه چیزی هستید ، اسباب بازی ها می توانند مانند نماد عمل کرده و معنای بیشتری پیدا کنند.

از آنجا که کودک در دنیای بزرگسالان نمی تواند به اندازه کافی خود را ابراز کند ، درمانگر خود را هم سطح او کرده و در دنیای کودک به او می پیوندد.

هنگام بازی ، کودک ممکن است گارد کمتری داشته باشد و تمایل بیشتری برای به اشتراک گذاشتن احساسات خود داشته باشد. اما تحت فشار نیستند. آنها این کار را در زمان خودشان و با روش ارتباطی خاص خود انجام می دهند.

بازی درمانی بسته به درمانگر و نیازهای خاص کودک متفاوت خواهد بود. برای شروع ، ممکن است درمانگر بخواهد کودک فقط بازی را مشاهده کند. آنها همچنین ممکن است بخواهند مصاحبه های جداگانه ای با کودک ، والدین یا معلمان او انجام دهند.

پس از ارزیابی دقیق ، درمانگر برخی اهداف درمانی را تعیین می کند ، در مورد محدودیت هایی که ممکن است لازم باشد تصمیم می گیرد و برنامه ای برای نحوه ادامه کار تدوین می کند.

بازی درمانگرها بر روی نحوه کنار آمدن کودک با دوری از والدین تمرکز می کنند ، اینکه چگونه به تنهایی بازی می کنند و هنگام بازگشت والدین چگونه واکنش نشان می دهند.

در برخی مواقع ، درمانگر ممکن است والدین ، خواهر و برادرها یا سایر اعضای خانواده را به بازی درمانی بیاورد. این به عنوان فیلیال تراپی (بازی درمانی مبتنی بر فرزند) شناخته می شود. این می تواند به آموزش حل تعارض ، پیشرفت درمان و بهبود پویایی خانواده کمک کند.

فواید بازی درمانی، راهکاری مفید برای آموزش

بازی درمانی می تواند یک نوع مشاوره یا روان درمانی باشد که از فواید بازی درمانی برای ارزیابی، جلوگیری یا درمان چالش های روانی و اجتماعی استفاده می شود.

فواید بازی درمانی همچنین می تواند برای بزرگسالان نیز مورد استفاده قرار گیرد، اما بیشتر مختص کودکان است.

اینگونه به نظر می رسد که این درمان، فقط برای سرگرم شدن با اسباب بازی ها است. با این حال، تحقیقات نشان می دهد که بازی تراپی در درمان خیلی از مشکلات سلامت روان و اختلالات رفتاری تاثیر گذار است.

در کودکان بی قرار حواس پرتی که کمتر روی حرکات بدن خود کنترل دارند و به آسانی هم متوقف نمی شوند،

بازی کمک می کند تا تنش آنها آرام شود و حتی کودکانی که مورد ضرب و شتم و آزار جنسی قرار گرفته اند،

از طریق فواید بازی درمانی می توانند  تا حد بسیار زیادی به آرامش و بهبود برسند. از طریق فواید بازی درمانی بازی درمانی می توانید یک موقعیت بازی را به صورت کلی ایجاد کنید که کودک بتواند ترس و تنش خود را بیرون بریزد،

از طریق فواید بازی درمانی کودک «خود درونی اش» را نشان می دهد.

انواع فواید بازی درمانی

درمانگران و روانشناسان بازی های بسیار زیادی را برای فواید بازی درمانی در نظر گرفته اند. با توجه به آنکه کودکان روحیات مختلفی دارند مناسب با ویژگی های خود، بازی های مختلفی را انتخاب می کنند.

عامل های که در انتخاب نوع بازی کودکان دخالت دارد. عبارتند از: بهره ی هوشی، خلاقیت، میزان سلامتی، تفاوت های فردی، جنسیت، سطح رشد جسمی و حرکتی، فرهنگ خانواده و موقعیت جغرافیایی و…  به همین دلیل بازی ها به انواع گوناگون تقسیم می شود.

1. بازی های با قاعده

این بازی ها که تنوع بسیار زیادی نیز دارند یکی از بهترین فواید بازی درمانی محسوب می شود.

بازی های با قاعده اکثر گروهی انجام می شود و کودک از این طریق، رعایت نوبت، همکاری و تعاون و درک دیگران را می آموزد.

2. بازی های جسمی

کودکان هنوز هم به بازی های جسمی علاقه نشان می دهند در واقع این بازی ها که از قدیمی ترین نوع بازیهاست هنوز هم به عنوان بهترین بازی معرفی می شود.

این بازی به وسایل مخصوصی نیازمند است، هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی انجام می شود.

برای مصرف انرژی اضافی بدن و نجات یافتن از خستگی و کسالت بسیار مفید است و رفتارهای نا آرام و پرخاشگری کودک را کاهش می دهد.

3. بازی های تقلیدی

در این بازی ها کودکان نقش بزرگترها و دوستانش و آنچه را که از دیگران یاد گرفته را اجرا می کند.

اکثر بهترین شخصیت ها برای شروع ایفای نقش، والدین، برادران، خواهران و دوستان هستند.

کودکان از نقش بازی کردن لذت می برند و تجربه کسب می کند. در دوران دبستان بیشترنقش معلمان را تقلید می کند.

در حالی که در دوران نوجوانی از تقلید رفتار بزرگسالان دوری می کند و به تقلید رفتار هم سن های خود می پردازد که این خود شروعی است برای هماهنگی با گروه های اجتماعی و ایفای نقش های واقعی زندگی.

4. بازی های نمایشی

این بازیها خیلی شبیه بازی های تقلیدی است. با این تفاوت که کودک در تقلید از بزرگترها از لباس و وسایل مخصوص آن ها نیز استفاده می کند،

مانند پسر کوچکی که کت پدر را میپوشد، و عینک اورا به چشم می زند و یا دختربچه ای که کفش پاشنه دار مادر را پوشیده و به زحمت میتواند راه برود.

5. بازی اکتشافی

در این بازی تلاش می‌شود تا مهارت‌های حرکتی و سیستم عصبی کودک افزایش داده شود.

این روش بازی درمانی، برای رفع مشکلاتی مثل بیماری‌های حرکتی یا افسردگی بسیار مفید است.

بازی‌های عاطفی – اجتماعی: از این طریق بسیاری از احساسات کودک مثل اعتماد بنفس، استقلال، ارتباط با دیگران وغیره به روشی درست تقویت می‌شود.

این نوع بازی درمانی باعث می‌شود کودک بسیاری از مشکلات مثل اضطراب، استرس را نمایش دهد و سپس برای رفع این مشکل برنامه‌ ریزی درست انجام می‌شود.بازی با عروسک، بازی‌های خیالی و ایفای نقش نمونه ‌ای از این روش بازی درمانی هستند.

6.بازی ذهنی

رشد ذهنی کودکان یکی از مهم‌ترین و اصلی ترین مسائلی است که والدین باید به آن توجه داشته باشند و قسمت زیادی از فرایند رشد به دلیل ارتباط با دنیای اطراف کودک است.

بازی‌های کلامی، پازل، دومینو و … همگی نمونه‌هایی از این روش بازی درمانی هستند که با روشی بسیار ساده و موثر ذهن کودک را تقویت می‌کنند.

درصورتی ‌که مشکلی در زمینه رشد ذهنی کودک وجود داشته باشد به ‌احتمال زیاد با این طریق خودش را نمایش می‌دهد.

مشکلاتی که با بازی درمانی حل می شود

فواید بازی درمانی اغلب برای کمک به کودکان و پیشگیری از وقوع حوادث استرس زا در زندگی کودکان مثل جابجایی، بستری شدن در بیمارستان، سوء استفاده فیزیکی و جنسی و بلایای طبیعی مورد استفاده قرار می گیرد.

همچنین برای درمان بیماری های روانی یا مشکلات رفتاری مورد استفاده قرار گیرد. برخی از مسائل معمولی در بازی تراپی ذکر شده است:

• تروما و بحران
• اختلالات اضطرابی
• افسردگی
• بیش فعالی
• اختلال طیف اوتیسم
• غم و اندوه
• مدیریت خشم
• تجاوز
• طلاق
• مشکلات مرتبط با مدرسه
• معضلات اجتماعی معلولیت های فیزیکی و یادگیری

دلایل نیاز به بازی درمانی و فواید آن

همان‌طور که گفته شد، فواید بازی درمانی ممکن است با هدف تشخیص و یا با هدف درمان انجام شود. می‌توان از این روش برای آموزش مسائل متفاوتی به کودکان استفاده کرد. درصورتی‌ که کودک رفتارهای مانند پرخاشگری و یا احساسات منفی مانند ترس، اضطراب و غیره داشته باشد، از این تکنیک برای حل مشکل می‌توان استفاده کرد.

برای مثال اگر کودک کارهای ساده خود را نتواند انجام دهد، تذکر دادن والدین نه ‌تنها کمکی به او نمی‌کند بلکه باعث بیشتر شدن تنش و فشار ذهنی  او می‌شود. استفاده از بازی برای بالا بردن مهارت کودک موجب می‌شود با یک روش مناسب مهارت‌های لازم به کودک آموزش داده شود.

فواید بازی درمانی در شرایط فعلی فواید های زیادی دارد و به دلایل متفاوت محبوبیت آن بیشتر از قبل شده است. برای مثال برخی از والدین نسبت به کودک خود بی ‌توجه هستند به همین دلیل مشکلاتی مانند شب ‌ادراری، خشم، ترس و … در کودکان شیوع پیدا می‌کند.

برخی از والدین به دلیل نداشتن اطلاعات کافی روش درستی را برای کمک به کودک نمی‌دانند و تصور می‌کنند با تذکر یا آموزش مستقیم می‌توانند با مسئله روبرو شوند.

فواید بازی درمانی فضایی را برای کودک ایجاد کنید که در آن هم مشکل شناسایی می‌شود و حتی  با لجبازترین کودکان می توان ارتباط برقرار کرد.

تنوع بازی و روش‌های موجود زیاد است و بر اساس شرایط کودک باید یک یا ترکیبی از چند روش استفاده شود.

زمان استفاده از بازی درمانی

فواید بازی درمانی، افراد در هر رده سنی می توانند از بازی درمانی استفاده کنند، این روش معمولاً در کودکان بین 3 تا 12 سال استفاده می شود. بازی درمانی درزمان های متفاوت کمک کننده است از جمله:

روبه رو شدن با فرایندهای پزشکی

طولانی شدن در رشد یا اختلالات یادگیری

مشکلات رفتاری در مدرسه

رفتار پرخاشگرانه یا عصبانی

مشکلات خانوادگی، مانند طلاق یا مرگ یکی از اعضای نزدیک خانواده

خشونت خانگی، یا بی توجهی

اضطراب، افسردگی، غم و اندوه

اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)

اختلال طیف اوتیسم (ASD)

آشنایی با انواع کاربردهای بازی درمانی

فواید بازی درمانی، بازی درمانی برای سنین خاصی محدود نشده و افراد متفاوت در سنین مختلف می‌توانند از این روش  درمانی استفاده کنند؛ اما بیشترین استفاده در بازی درمانی برای کودکان 3 تا 12 سال است.

موارد زیر اختلالاتی است که برای درمان آن‌ها می‌توان استفاده کرد.

کودکانی که با بیماری‌های خاص یا مراقبت‌های تسکینی روبرو هستند

برای درمان کودکانی که تحت فشار خشونت خانگی یا بی‌توجهی قرار می‌گیرند

کودکانی که مشکلات یادگیری دارند یا در فرایند رشد آن‌ها به کندی پیش می رود.

مشکلات رفتاری کودکانی که در مدرسه یا در خانه دارند

از بازی درمانی میتوان برای درمان کودکان پرخاشگر و عصبانی استفاده کرد

کودکانی که در خانواده‌ی آن‌ها مشکلات و بحث و اختلاف خانوادگی وجود دارد، فرزند طلاق هستتند با بازی درمانی می توان کودکان را به زندگی عادی برگرداند

کودکانی که درگیر مشکلات روحی مانند اضطراب، افسردگی و غم می‌شوند

کودکانی که اختلالت اوتیسم بیش فعالی و نقص توجه از بازی درمانی می توان استفاده کرد

درمان اختلالات احساسی با کمک بازی درمانی

فواید بازی درمانی، بازی درمانی کودکان خیلی به گفتار درمانی بزرگسالان شباهت دارد. همان‌ گونه  که می‌دانید بازی یکی از بخش‌های اصلی و طبیعی زندگی کودکان به حساب می آید و در رشد کودک تاثیر بسیار زیادی دارد.

درمانگران با این شیوه به کودک کمک می‌کنند تا مسئله‌ای که باعث آزار اذیت آنها شده است را به آسانی  بیان کنند.

فواید بازی درمانی، در برخی از مواقع کودکان نمی‌توانند به راحتی احساسات خود را بیان کنند، بنابراین با کمک بازی درمانی درمانگر در بیان احساسات به آنها کمک می کنند، اما به طور کلی کودکان نمی‌توانند برای بیان احساسات درونی خود کلمات مناسبی را انتخاب کنند.

اسباب ‌بازی‌ها در بازی درمان مانند کلمات کودک هستند که نیز به عنوان زبان کودک کاربرد دارد.

در طول جلسات بازی درمانی کودکان می‌تواند به درمانگر خود بیشتراعتماد کند.یا به عبارت دیگردر طولی این جلسات شیوه درمانی رابطه قابل‌اعتمادی میان درمانگر و کودکان ایجاد می‌شود. این تجربه در ایجاد احساسی مثبت به کودک کمک می‌کند تا احساس امنیت بیشتری داشته باشد.

در این صورت کودک به ‌تدریج  برای بیان احساسات خود آمادگی پیدا می‌کند .

روش‌های بازی درمانی

جلسات بازی درمانی اکثر هفته‌ای یک یا چند بار  به مدت ۳۰ دقیقه برگزار می‌شود. تعداد جلسه‌ها به میزان پاسخگویی کودک به این نوع درمان بستگی دارد. درمان  فردی یا گروهی انجام می‌تواند شود. بازی درمانی به دو صورت انجام می شود.

روش دستوری:

از این طریق، درمان‌ گر بازی را برای رسیدن به اهداف خاص تشخیصی و درمانی هدایت می‌کند.به عنوان مثال او یک اسباب‌بازی‌ها را تعیین می‌کند و نوع برخورد کودک با آن اسباب‌بازی‌ها را مطالعه می‌کند. در این صورت درمان‌ گر باید مراقب باشد که کودک اجباری را حس نکند.

کودک را در محیطی قرار دهید که به ظاهر آزاد است اما گزینه‌ی دیگری به جز انجام بازی به صورتی  که خواست درمان‌ گر است نداشته باشد. مثلا در محیط او تعداد اسباب‌بازی‌ها و بازی‌ها محدود باشد.

روش آزاد:

در این روش، کودک می تواند اسباب‌ بازی‌ها و بازی‌ها را به دلخواه خود انتخاب کند. آن‌ها آزاد هستند تا هر زمان که بخواهند، بازی کنند. درمان‌ گر از نزدیک روند بازی آنها را مشاهده می‌کند و اگر لازم بود در بازی‌اش شرکت می‌کند

جلسات باید در محیطی ارم که کودک احساس امنیت کند برگزار شود و در آن محدویتی وجود نداشته باشد.

درمان‌گر می‌تواند از تکنیک‌های استفاده کند:

قصه‌ گویی

نقش‌ آفرینی

استفاده ازعروسک‌های دستی و غیر دستی و صورتک‌های مختلف

هنرها و صنایع دستی

آب و شن‌بازی

رقص و حرکت‌های خلاقانه

نمایش موزیکال

فواید بازی درمانی محدود به بازی با عروسک یا انجام بازی‌های سنتی با هم ‌سالان خود نیست. انواع متفاوتی از بازی ها وجود دارد که با توجه به ویژگی‌های شخصیتی کودکان و علاقه‌ی آن‌ها باید یک یا چند مورد از موارد بالا را انتخاب کرد.

مورادی که در بازی درمانی مهم است این است که بازی باید برای نشاط کودک باشد به صورتی  که کودک خود را به جریان بازی بسپارد و نظارت خانواده  یا درمان‌گر را احساس نکند و ضعف و قوت‌های شخصیت خود را بروز دهد.

از سویی دیگر، با برخورد واقعی با نقص‌های خود، سعی در بهتر کردن رفتار خود کند.